Kompleksowa nowelizacja Rozdziału 7 „Ławnicy” Działu IV ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.) – to istota przyjętego przez Radę Ministrów, a przygotowanego w Ministerstwie Sprawiedliwości projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Przyjęte przez Radę Ministrów zmiany dotyczą w szczególności następujących kwestii:

• Warunków, które muszą spełniać kandydaci na ławników sądów.

Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania co najmniej od roku dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu kandydowania działalności gospodarczej. Kolejne zmiany wprowadzają nakaz adresowany do radnych gminy, by do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy wybierali osoby wykazujące się szczególną znajomością spraw pracowniczych oraz poszerzają katalog podmiotów, które podlegają wyłączeniu jako kandydaci na ławników – o radnych powiatu i województwa (dotychczas zakaz kandydowania dotyczy jedynie radnych gminy, która dokonuje wyboru ławników).  

• Podmiotów legitymowanych do zgłoszenia kandydatów na ławników.

Nowe uregulowanie mają na celu doprecyzowanie kręgu podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na ławników. Przyjęto ogólną formułę, zgodnie z którą uprawnienie do zgłoszenia kandydatów na ławników przysługuje obok prezesów sądów i obywateli, również stowarzyszeniom i innym organizacjom społecznym i zawodowym oraz co najmniej 50 obywatelom (aktualnie – 25 obywatelom) mającym czynne prawo wyborcze, zamieszkującym stale na terenie gminy dokonującej wyboru. Utrzymano dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być partie polityczne.

• Szczegółowego określenia dokumentów załączanych do karty zgłoszenia kandydata na ławnika

Doprecyzowanie wymogów formalnych dotyczących dokumentów załączanych do zgłoszenia kandydata na ławnika, w tym w szczególności dotyczące daty wystawienia informacji z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącej osoby kandydata, podmiotu uprawnionego do wystawienia zaświadczenia lekarskiego i daty jego wydania oraz zakresu oświadczeń składanych przez kandydata.

• Ustalenia szczegółowego sposobu zasięgania informacji o ławnikach.

Projektowany przepis art. 162 § 7 przywraca obowiązek sprawdzania kandydatów na ławników przez Policję. Rady gmin mają zasięgać informacji o ławnikach od komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji na zasadach określonych dla informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziego. Jest to uzasadnione w szczególności przepisami art. 4 § 2 i art. 58 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, przewidującymi równe prawa ławników i sędziów zawodowych przy rozstrzyganiu spraw oraz orzekanie przez osoby o zweryfikowanej nienagannej postawie etycznej.

• Zasad i trybu odwoływania ławników oraz niepowoływania ich do pełnienia obowiązków.

Proponuje się, by wniosek o odwołanie ławnika był przesyłany radzie gminy przez prezesa sądu wraz z opiniami kolegium sądu i rady ławniczej. Ponadto projektowane regulacje zapewniają ławnikowi możliwość udziału i przedstawienia własnego stanowiska w posiedzeniu właściwej komisji i w sesji rady gminy, na których taki wniosek będzie opiniowany i rozpoznawany. Regulacje te służyć będą uniemożliwieniu wywarcia nacisku na orzekającego ławnika, co w konsekwencji naruszałoby zasadę niezawisłości i zagrażało prawom stron np. do sprawiedliwego procesu i rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd. Kwestia ta nie jest dotychczas uregulowana. Ponadto rozszerzono przypadki niepowoływania ławnika do pełnienia obowiązków o przypadek gdy wszczęto wobec ławnika postępowanie o odwołanie – do czasu powzięcia przez radę gminy uchwały w przedmiocie odwołania. Powyższe regulacje stworzą gwarancje obiektywnej oceny zaistniałej sytuacji wymagającej odwołania ławnika lub odsunięcia od prowadzenia sprawy.

• Zasad ustalania rekompensaty dla ławników za czas wykonywania czynności w sądzie.

Doprecyzowano pojęcie „czas wykonywania czynności w sądzie” poprzez enumeratywne ich określenie, tj. branie udziału w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie (składu orzekającego) nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia oraz uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej ławników wybranych do niej. Za te czynności ławnik będzie otrzymywał rekompensatę pieniężną. Powyższe pojęcie budziło dotychczas wątpliwości, w związku z tym, że przepis w dotychczasowym brzmieniu nie wyszczególniał czynności ławnika, przez co powstawały rozbieżności przy jego interpretacji.

Poza zmianami dotyczącymi ławników projekt ustawy obejmuje jeszcze jedną istotną zmianę polegającą na dodaniu nowego pkt 10 w art. 20 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, w myśl którego Minister Sprawiedliwości będzie mógł, w drodze rozporządzenia, przekazać jednemu sądowi rejonowemu rozpoznawanie wniosków o nadanie klauzuli wykonalności decyzjom wydanym przez Radę, Komisję Europejską, Europejski Bank Centralny, Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego oraz wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskich z właściwości innych sądów rejonowych. Obecnie klauzulę wykonalności nadaje takim decyzjom sąd rejonowy ogólnej właściwości dłużnika, zgodnie z art. 781 § 2 K.p.c. Zmiana ta umożliwi Ministrowi Sprawiedliwości przekazanie tych spraw - należących do właściwości różnych sądów rejonowych - do rozpoznania jednemu sądowi rejonowemu właściwemu dla całego terytorium kraju. Zmiana ta ułatwi kontakty pomiędzy sądem a Komisją Europejską i innymi wyżej wymienionymi instytucjami europejskimi oraz pozwoli na sprawniejsze rozwiązywanie problemów praktycznych.

źródło: ms.gov.pl